I oto jesteśmy! Po (nie ukrywajmy) dość długiej przerwie wracamy pełni werwy i energii z nową odsłoną naszego etnograficznego projektu. „Etnografika” bowiem nie umarła, a wręcz przeciwnie – ma się świetnie i miło nam donieść, że właśnie ruszyliśmy z nową edycją. Gościliśmy u nas wczoraj grupę uczniów z gimnazjum nr 9 w Bytomiu, przed którymi postawiliśmy ambitne zadanie samodzielnego odkrywania i dokumentowania zjawisk kulturowych. Oznacza to wiele pracy, ale (mamy nadzieję) i dobrej zabawy. Sami jeszcze nie wiedzą ile nie wiedzą! Ale się dowiedzą.:)
Wszystko to nastąpi w przeciągu najbliższych miesięcy, kiedy to zdobędą wiedzę o kulturze, antropologii i etnografii, dowiedzą się wszystkiego o metodach prowadzenia badań terenowych, tworzenia kwestionariuszy i w końcu sami wyjdą w teren, by aktywnie przeprowadzić własne badania, które zasilą później zbiór materiałów Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu.
Jest to na pewno zadanie ambitne i bardzo poważne, ale i elitarne – nie każdy prawdziwy badacz kultury miał okazję przeprowadzić własne badania. A obserwowanie i analizowanie własnej kultury na pewno jest trudniejsze od badania egzotycznych kultur z dalekich krajów.
Pierwsze zajęcia były nie tylko spotkaniem zapoznawczym, ale i wprowadzającym w temat. Czy można bowiem badać kulturę nie wyjaśniwszy najpierw czym właściwie jest kultura? Są też i inne pytania: co składa się na kulturę? Czy kulturę się ma, czy się ją nabywa? Czy kultura jest jedna, czy może jest ich wiele? Wymieniając kolejne skojarzenia odkryliśmy, że kultura to nie tylko sztuka (muzyka, film, malarstwo, architektura) i dobre wychowanie (nie bez powodu mówi się przecież o „kulturze osobistej”), ale również pewien styl życia charakterystyczny dla jakiejś społeczności. Kując żelazo póki gorące brnęliśmy dalej w temat i próbowaliśmy określić, jakie elementy składają się na naszą polską kulturę. Nie wymieniliśmy dużo (padły takie propozycja jak: stroje, język, Wigilia, rosół na obiad w niedzielę i kilka innych), więc z pomocą przyszedł nam mały przedstawiciel kultury japońskiej. Szybko ustaliliśmy, że jego dzień jest bardzo podobny do naszego (on również rano wstaje, myje się, ubiera, je śniadanie i idzie do szkoły), ale i zupełnie inny – zamiast łóżka ma rozwijany na podłodze materac, może ubrać się w kimono, na śniadanie zjeść ryż z miseczki za pomocą pałeczek, a jego dom może mieć papierowe ściany. Tym samym nasi młodzi badacze szybko uświadomili sobie, że kultura to również mniej oczywiste rzeczy, takie jak chociażby sztućce i sytuacja, w której ich używamy!
Tym samym dowiedzieliśmy się trzech rzeczy:
1. jak wiele elementów jest zależnych od kultury
2. jak trudno mówi się o własnej kulturze, ponieważ nie jesteśmy świadomi pewnych zjawisk
3. że nie wszystko jest tak normalne i oczywiste, jakby się na początku wydawało.
Tym samym przeszliśmy do wzoru kultury i konfiguracjonizmu, czyli (najprościej mówiąc) wielości sposobów organizacji różnych kultur, które nigdy nie są zbiorem dziwnych, nielogicznych cech, ale sensowną i wewnętrznie spójną, logiczną całością. Później pojawiło się zagadnienia relatywizmu kulturowego. To mądrze brzmiące sformułowanie oznacza, że nie można oceniać innej kultury naszą miarką, wartościować jej i poddawać krytyce, ponieważ nie ma czegoś takiego jak lepsza i gorsza kultura. Dla naszych młodych badaczy jest oczywiste, że naszego japońskiego przyjaciela nie możemy nazwać dziwakiem tylko dlatego, że ubiera się lub je inaczej niż my, ponieważ zachowuje się on zgodnie z tym, co jest normalne w jego kulturze.
Poza tym nie zabrakło również rozmowy o tym czym jest antropologia i etnografia, a także po co potrzebna nam wiedza o innych kulturach, ale i naszej własnej.
Następnym razem będziemy mówić o różnych sposobach zdobywania wiedzy i o historii badań terenowych. Nie wątpimy, że i z tym nasi gimnazjaliści poradzą sobie doskonale. Ostatecznie mają kogo naśladować – Bronisław Malinowski i Maria Antonina Czaplicka wiedzieli niejedno o prowadzeniu badań w terenie. Teraz nadeszła pora by dowiedzieli się tego również nasi adepci antropologii. Do boju!
(ZO)
